Dinner and a movie með pabba.

Dóttir eldar.

Skökk samkeppni háskóla landsins – ríkissjóður veitir meira til einkarekinna háskóla en ríkisrekinna.

Fjárframlög til háskóla úr ríkissjóði eru um milljón á nemanda fyrir hvern þann sem þreytir próf í lok annar (hvort sem hann nær þeim eður ei) – óháð því hvort nemandinn sækir ríkisrekinn eða einkarekinn skóla (skólagjaldaskóla).
Auk skólagjaldanna og ofangreindra fjárframlaga frá ríkinu mega einkareknir skólar taka við styrkjum til rannsókna frá fyrirtækjum. (Þetta getur haft áhrif niðurstöður rannsókna; rannsakendur eru háðir fyrirtækjum og þora ekki að stugga við þeim af hræðslu við að missa styrki). Einkareknir skólar hafa því meira fé á milli handanna sem þeir geta eytt í betri aðstöðu, betri kennara, rannsóknir o.s.frv. Þetta fyrirkomulag skekkir ljóslega samkeppnishæfni Háskóla Íslands því þeir sem hafa efni til geta sótt betri menntun (ég hef fyrirvara á betri enn sem komið er) fyrir aðeins meiri pening.
Þökk sé velferðarkerfi Íslendinga (mikill fjöldi framhaldsskólagenginna) – og kannski góðærinu, sem nú er liðið – getur þó nánast hver sem er numið við skólagjaldaskólana þar sem skólagjöldin eru lánshæf hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna (LÍN). Margir nota einmitt þessi rök gegn því að einkareknir skólar séu fyrir þá sem hafa efni til. Þetta er að vissu leyti rétt, en að fá lánað fyrir skólagjöldunum eykur á skuldabyrði nemenda eftir nám svo ég held það sé engin tilviljun að fög sem kennd eru við skólagjaldaskóla eru almennt fög sem koma fólki í ágætlega launuð störf svo þeir sem þurfa að greiða skólagjöld hafa efni á að niðurgreiða námslánin að námi loknu.
Hins vegar eru fög sem skila fólki í störf sem ekki gefa jafn mikið fé af sér, svo sem leikskólakennarafræði, hjúkrunarfræði, félagsfræði, heimspeki, trúarbragðafræði, o.fl., einungis kennd í ríkisháskóla Íslendinga, Háskóla Íslands. Segi mér enginn að leikskólakennarar og hjúkrunarfræðingar hafi minna mikilvægi fyrir samfélagið en tölvunarfræðingar. Að loknu námi í þessum fögum er aðeins erfiðara að niðurgreiða námslánin þar sem þessi menntun skilar fólki oft ekki í sérlega vel launuð störf. Þessi tegund faga ræki sig því sennilega ekki í skólagjaldaskólum – nema að sjálfsögðu á meðal þeirra sem hafa efni á að vippa fram nokkur hundruð þúsund krónum á önn og þurfa ekki á námslánum að halda.
Er þá niðurstaðan sú að það er allt í lagi að ríkissjóður leggi jafn mikið fé í einkarekna skóla og þá ríkisreknu svo lengi sem þeir einkareknu kenna aðeins fög sem gefa vel af sér fjárhagslega?

Þegar ég nefndi þetta við Alþingismann Sjálfstæðisflokksins var mér svarað með spurningunni: Hvaða réttlæti er fólgið í því að einn fái meiri pening úr ríkissjóði en annar, bara vegna þess að hann kaus einn skóla fram yfir annan?
Ég svaraði því þá og svara því núna þannig að allir hafa valið um að fara í ríkisháskóla Íslendinga eða einkarekinn skóla – eins og áður kom fram eru öll fög kennd við HÍ, en einungis þau sem gefa vel af sér kennd við þá einkareknu. Það er því ekkert óréttlæti fólgið í því að kjósi einhver að fara í einkarekinn skóla og borga fyrir það, fái hann minni pening frá ríkinu. Hann hefur val. Sama val og sá sem kýs að fara út að borða í hádeginu fyrir fimmtán hundruð krónur í stað þess að nýta sér niðurgreiddan mat vinnustaðarsamfélags síns – sá getur ekki gert kröfu á vinnustaðinn sinn um að niðurgreiða dýra hádegismatinn sinn. Eða hvað?

Vissulega hlýtur að vera ákveðin hvatning til framfara og gæða að hafa samkeppni – en samkeppnin verður að vera réttlát. Eins og fyrirkomulaginu er háttað núna eru einkareknir skólar samkeppnishæfari en ríkisreknir skólar og hafa meira fé til að efla nám skólans – en hafa þrátt fyrir það nákvæmlega sama öryggisnet og Háskóli Íslands! HÍ er fjársveltur og hefur verið það lengi, þessi samkeppnisskekkja skapar ákveðinn ójöfnuð m.a. á meðal þeirra sem vilja sinna störfum í heilbrigðis- og velferðarkerfinu okkar.
Er það ekki auk þess á skjön við hugtakið einkarekstur að einkarekin fyrirtæki hafi sama öryggisnet og þau ríkisreknu? Er það réttlát samkeppni í samræmi við frjálshyggju? Þarf ekki skólinn af sjálfsdáðum að gera sig það eftirsóknarverðan að það sé þess virði að greiða háar fjárhæðir til þess eins að fá menntun þaðan? Á stofnun sem eykur ójöfnuð meðal samfélagsmeðlima að hafa til þess sama öryggisnet og sú sem minnkar ójöfnuð?

Gefum okkur þó að þessi niðurstaða sé röng og eðlilegt sé að sérhver nemandi í háskóla fái jafn há fjárframlög frá ríkinu, sama hvort skólinn sem hann stundar nám við rukki inn skólagjöld (sé einkarekinn) eður ei (sé ríkisrekinn).
Nú er ástæða þess að hagstætt er fyrir námsmenn að taka námslán hjá LÍN sú að hjá LÍN eru lægri vextir en annars staðar. Niðurgreiðslan á þessum vöxtum kemur að sjálfsögðu úr ríkissjóði Íslands. Nemendur sem fá lánað hjá LÍN fyrir skólagjöldum sínum við HR, Bifröst eða aðra einkarekna háskóla, fá því, auk fjárframlaga úr ríkissjóði fyrir það eitt að þreyta próf við skólann sinn, niðurgreiðslu vaxta á lánum fyrir skólagjöldum.
Til að summera þetta upp: Nemandi í HR sem fær lánað hjá LÍN fyrir skólagjöldunum sínum fær á endanum meiri pening úr ríkissjóði heldur en nemandi í HÍ!

Ef ekki næst samstaða um þá niðurstöðu að það sé ekkert misrétti falið í því að ríkið eyði minni pening í nemanda sem kýs að fara í einkarekinn skóla (en hefur val um að gera það ekki) – þá hlýtur að nást samstaða um að misrétti sé falið í því að ríkið eyði meiri pening í þennan nemanda.

Enginn sem ég hef talað við hefur getað svarað mér þessari spurningu:
Af hverju eru fjárframlög til einkarekinna háskóla ekki minnkuð um a.m.k. það sem samsvarar útgjöldum ríkissjóðs í niðurgreiðslu vaxta á námslánum fyrir skólagjöldum?

Ég óska eftir svörum, frá hverjum þeim sem þau hafa.

Skráningagjöld

Því sem ég tilkynnti að væri á leiðinni verður frestað um stund.


Skráningargjöld við HÍ eru 45.000 krónur á ári. Gjaldið er sagt vera fyrir kostnaði við skráningu nemenda; "frír" prentkvóti (sem reyndar fæst bara í fyrsta skipti sem einstaklingur skráir sig við HÍ), skriffinnska, laun fyrir skráningastarfsmenn o.s.frv. Það kostar semsagt 22.500 krónur á hvern nemanda að skrá hann til náms í eina önn.

Þegar raðað er niður í stofur, kennarar og aukakennarar ráðnir, bækur pantaðar í Bóksölu stúdenta er tekið tillit til fjölda nemenda í hverju námskeiði. Ef fjöldi nemenda sem skráðir eru í námskeið er minni en raunverulegur fjöldi nemenda í námskeiðinu er kostnaður við námskeiðið meiri en þarft er. Ef gert er ráð fyrir of fáum getur orðið sætaskortur eða þjónustuskortur við nemendur (t.d. of margir nemendur á kennara ef námskeiðið er þannig). Einhvern veginn þarf því að tryggja að mat á fjölda sé sem nákvæmast. Mér finnst skráningagjöldin við HÍ vera sniðug leið til þess:
Ég veit þess dæmi að nýstúdent hafi skráð sig til náms við tvo íslenska háskóla og ekki gert upp á milli þeirra fyrr en hann þurfti að borga skráningar-/skólagjöld - þá kaus hann þann með skólagjöldin og sleppti því að borga skráningargjöld við HÍ, þar með gerði HÍ ekki lengur ráð fyrir þeim einstaklingi þegar raðað var í námskeið. Ef hann hefði ekki þurft að borga skráningargjöld hefði hann sennilega ekki skráð sig úr náminu og skólinn gert ráð fyrir fleiri nemendum en þörf var á.

Hins vegar finnst mér óviðeigandi að gjöld séu kölluð skráningagjöld þegar þau gegna öðru hlutverki en aðeins því að vera skráningagjöld. Ef þessi ráðgering er röng hjá mér og skráningavinna er svona kostnaðarsöm ætti ekki að vera vandasamt að gefa út sundurliðun á því í hvað gjöldin fara. Ef hægt er að sýna fram á með sundurliðun að raunkostnaður við skráningu nemanda sé 45.000 krónur þá biðst ég afsökunar á þessu tuði, ef ekki þá ætti nemandi að fá endurgreiddan þann hluta skráningargjaldsins sem ekki fór í skráningu þegar hann hefur lokið árinu sem hann borgaði fyrir.

Ég vil semsagt ekki að skráningagjöld verði felld niður, síður en svo, heldur vil ég að gefin sé út sundurliðun á því í hvað peningar nemenda fara, og ef fjörtíuogfimmþúsund krónurnar þeirra fara ekki í að skrá þá á tvær annir þá vil ég að restin sé endurgreidd þegar nemendur hafa sýnt fram á námsframvindu. Endurgreiðslan gæti t.d. farið í niðurgreiðslu á næstu skráningargjöldum.

Annað:
Að auki sé ég fátt því til fyrirstöðu að fólk skrái sig til hálfs árs í einu. Þegar fólk greiðir skráningagjöld hefur það greitt fyrir tvær annir; það þýðir að ef það klárar hálfa önn og tekur sér svo hlé, getur það snúið aftur til náms þegar því hentar, án þess að greiða skráningagjöldin. Hvers vegna ekki að greiða fyrir eina önn í einu?


Innskot:
Sums staðar skrifaði ég skráningargjöld, annars staðar skráningagjöld. Ég reyndi að haga því þannig að þegar ég talaði um eina skráningu hafði ég err, þegar ég talaði um fleiri en eina sleppti ég errinu. Sambærilegt augabrún og augnabrúnir. Er það bull?

Coming up:

Munur kynjanna.
Samskiptaörðuleikar.
Ofgreining.
Dramatísering.
Bömmer.
Tilfinningarstjórnun.